Miasto i Gmina Szczebrzeszyn > O mieście > Cerkiew- Kościół Unicki pod wezwaniem Zaśnięcia – Wniebowzięcia NMP

Cerkiew- Kościół Unicki pod wezwaniem Zaśnięcia – Wniebowzięcia NMP, założona pod koniec wieku XII (zachowane fundamenty romańskiej budowli), przebudowywana ok. 1560 r. i 1710 r., dekorowana bogatąpolichromią ok. 1620 r.

W wyniku przeprowadzonych prac archeologicznych odsłonięto fundamenty pierwotnej absydy, które stanowią relikty pierwotnej świątyni z czasów przedgórkowskich kościoła. Dotychczasowe ustalenia pozwalają określić czas powstania budowli na XII lub początek XIII wieku, odkryto bowiem zarys romańskiej świątyni małopolskiej. Po zniszczeniu świątyni w 1583 r. w czasie pożaru miasta i odbudowaniu jej przez Andrzeja Górkę oraz po zawarciu unii w 1596 r. w Brześciu między kościołem prawosławnym, a rzymsko – katolickim pełniła rolę kościoła unicko – parafialnego. Kościół ten w okresie wzmożonej rusyfikacji Królestwa Polskiego, zamieniony został w 1867 r. na cerkiew prawosławną. W wyniku przeprowadzenia wstępnych prac badawczo – konserwatorskich odkryto dwie warstwy malowideł ściennych.

 Warstwa z XVI wieku stanowi obramowanie glifów okiennych i absyd. Druga warstwa, to polichromia datowana na koniec XVII wieku. Odsłonięta w części na ścianie północnej przedstawia scenę Apokalipsy wg św. Jana. Polichromia ta występuje na ścianie wschodniej i południowej przedstawiając kuszenie Chrystusa w glifach dziennych herby Zamojskich i Gorajskich. Najciekawszym elementem architektonicznym świątyni dodanym w trakcie rozbudowy jest fasada z elementami neogotyckimi. Fasada ta powstała po roku 1808 z fundacji St. Kostki Zamoyskiego. Jest to jeden z pierwszych przypadków zastosowania neogotyku w polskim budownictwie sakralnym, dlatego że styl typowo zachodni znalazł zastosowanie głównie w budownictwie kościoła wschodniego. W prezbiterium odkryto dobrze zachowaną kryptę w której znaleziono szczątki 9 ciał z pucharami szklanymi. Dekoracja trumien wyróżniała je od innych i potwierdza legendę o pochowaniu w podziemiach kościoła dawnych właścicieli Szczebrzeszyna.